Tarczyn

Stolica gminy – miasto Tarczyn – to najstarsze miasto powiatu, założone w 1353 roku. Rozwinęło się dzięki położeniu na skrzyżowaniu dużych szlaków handlowych południowego Mazowsza. Wraz z rozwojem Warszawy, miasto traciło na znaczeniu. Upadek miasta rozpoczął się wskutek zniszczeń powstałych podczas Potopu Szwedzkiego w XVII wieku. Wojska, które stacjonowały w Tarczynie w czasie wojny północnej na początku XVIII wieku, zrujnowały miasto, a jego odbudowę przerwał pożar z 1755 roku. Dopiero zbudowanie na początku XX wieku kolei wąskotorowej, która biegła z Warszawy do Grójca, przez Tarczyn, pozwoliło miastu na ponowny rozwój.

Zarówno I jak i  II Wojna Światowa przyniosła Tarczynowi straty i zniszczenia. II Wojna Światowa spowodowała także zagłady tarczyńskich żydów, którzy jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym stanowili większość jego mieszkańców (w 1921 r. było ich 1427 na 2526 wszystkich mieszkańców). W 1941 r. Niemcy deportowali żydów z Tarczyna do warszawskiego getta, skąd ci, którzy przeżyli, trafili do obozu zagłady w Treblince. Naziści zniszczyli także żydowski cmentarz – kirkut, znajdujący się na obrzeżach miasta. Ten, dopiero niedawno, stał się obiektem zainteresowania wolontariuszy, którzy przez kilka lat  sprzątali go i doprowadzili do postawienia ogrodzenia. Zachowało się na nim tylko kilka macew.

Po wojnie, przez Tarczyn wybudowano, otwartą w 1954 roku, linię kolejową Skierniewice-Łuków, będącą południową obwodnicą Warszawsiego Węsła Kolejowego. Znacznie przyczyniło się to do rozwoju przemysłu w mieście: m.in. w Tarczynie powstały w 1966 roku Mazowieckie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego produkujące kultowy napój Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – Ptyś oraz soki Tarczyn.

W Tarczynie działała również Fabryka Wag Gawarskiego oraz Zakłady „Konar” produkujące amunicję.

Dzisiaj Tarczyn jest ważnym ośrodkiem sadowniczym – co roku we wrześniu odbywa się tu z okazji pożegnania lata Tarczyńskie Owocobranie, podczas którego staje ogromna piramida z jabłek. Ważnymi imprezami jest także Półmaraton Tarczyński, w którym bierze udział co roku ponad tysiąc osób oraz Międzynarodowa Gala Kickboxingu. W Gali rywalizują ze sobą najlepsi zawodnicy z całego świata.

W nowoczesnym budynku Urzędu Miasta i Gminy oraz Gminnego Ośrodka Kultury działa „Kino za Rogiem”, w którym znajduje się 40 miejsc.

W centralnym punkcie Tarczyna stoi kościół pw. Św. Mikołaja wzniesiony w XVI wieku w stylu gotyckim, jednak gruntownie przebudowany w stylu barokowym.  Cennym i niezwykle uroczym zabytkiem jest także modrzewiowy kościół w Rembertowie z XVIII w.

W miejscowości Ruda, znajduje się stacja Tarczyn Wąskotorowy – obecnie końcowa stacja na trasie zabytkowej kolei wąskotorowej.

Kościół pw. św. Mikołaja – budowa murowanej świątyni rozpoczęła się w pierwszych dziesięcioleciach XVI w. W latach 1623-30, dzięki staraniom sekretarza królewskiego Gabriela Prowansjusza, kościół został gruntownie przebudowany. Z tego okresu pochodzi chrzcielnica z czerwonego marmuru, na której widnieje herb fundatora. Kolejny remont przeprowadzany był w latach 1840-42. Wnętrze kościoła zachowało gotycki charakter, choć silne są późniejsze elementy barokowe. Znajdują się tu epitafia Kazimierza Jana Szczuki – biskupa chełmińskiego, Marcina Dębskiego – burgrabiego i wicestarosty czerskiego oraz Gabriela Prowansjusza – sekretarza królewskiego. Z XVII w. pochodzi barokowy prospekt organowy, a z XVIII w. ambona. Na cmentarzu przykościelnym znajdują się dobrze zachowane nagrobki pułkownika wojsk polskich Józefa Godlewskiego wraz z rodziną oraz Stefana Rostkowskiego, pochodzące z pierwszej poł. XIX w.

Dzwonnica – klasycystyczna, wzniesiona w 1842 r., wbudowana w obręb muru kościelnego.

Dawny zajazd – budynek z pocz. XIX w. służył jako zajazd pocztowy. Poczta w Tarczynie była jednym z pierwszych urzędów w Królestwie Polskim, nosiła nr 11. Zajazd tarczyński stanowił jedną z najważniejszych stacji na trasie przez Grójec do Krakowa. Znajdował się tutaj punkt wymiany koni do dyliżansów, noclegownia i karczma dla pocztylionów.

Cmentarz parafialny – założony na przełomie XVIII/XIX w. Zachowały się nieliczne stare pomniki nagrobne. Jednym z najstarszych jest nagrobek ostatniego, przed odebraniem praw miejskich w XIX w., burmistrza Tarczyna Stanisława Augusta Woyde, który zmarł w 1873 r. Wśród innych starych mogił można wymienić groby Stanisława Błędowskiego, Franciszka Kornatowskiego czy Franciszka Łobodowskiego. Na cmentarzu znajduje się również zbiorowa mogiła powstańców poległych w 1863 r., a także groby tarczyńskich księży. Wśród nich spoczywa bohater II wojny światowej – ks. Czesław Oszkiel.