Wścieklizna – co musisz wiedzieć?

W ostatnim czasie odnotowuje się zwiększoną liczbę przypadków wścieklizny wśród zwierząt dzikich.

Choroba ta jest jedną z najdłużej znanych i najgroźniejszych chorób odzwierzęcych. Wścieklizna jest wirusową chorobą zakaźną dotykającą centralnego układu nerwowego, na którą wrażliwe są wszystkie gatunki ssaków, w tym ludzie. Okres inkubacji choroby wynosi od kilku dni do kilku miesięcy. Wirus wścieklizny jest wrażliwy na wysoką temperaturę i światło słoneczne, ale jednocześnie jest wysoce odporny na niskie temperatury.

Wirus wścieklizny przenosi się głównie poprzez kontakt śliny zakażonego zwierzęcia z uszkodzoną skórą lub błoną śluzową (pogryzienie). Zakażenie możliwe jest również m.in. drogą aerogenną, dospojówkową lub poprzez transplantację narządów.

Trwa akcja edukacyjna Wojewody Mazowieckiego i Mazowieckiego Kuratora Oświaty wśród dzieci i młodzieży o zagrożeniach dla zdrowia i życia człowieka, wynikających z rozprzestrzeniania się w województwie mazowieckim wirusa wścieklizny wśród zwierząt. Dostarczone do szkół ulotki będą upowszechniane wśród dzieci i młodzieży podczas zajęć organizowanych przez szkoły.

Szczegółowe informacje o aktualnej sytuacji, związanej z potwierdzanymi przypadkami wścieklizny u zwierząt wolno żyjących na terenie województwa mazowieckiego, znajdują się na stronie internetowej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie.

Co zrobić w przypadku ugryzienia człowieka przez dzikie lub domowe zwierzę?

Ważne jest aby jak najszybciej dokładnie przemyć wodą i mydłem ranę lub powierzchnię narażoną na kontakt ze zwierzęciem i skontaktować się z lekarzem medycyny.

Każde ugryzienie człowieka przez dzikie zwierzę lub wzbudzające podejrzenie pogryzienie przez zwierzę domowe wymaga dokładnego sprawdzenia. Zdarzenie powinno zostać zgłoszone powiatowemu lekarzowi weterynarii.

Objawy wścieklizny u zwierząt

Okres inkubacji choroby (czyli okres od momentu zakażenia do wystąpienia objawów klinicznych) jest różny i zależy m.in. od ilości wprowadzonego do organizmu wirusa, jego zjadliwości, wrót zakażenia (miejsca zranienia), charakteru (rozległości) ran oraz gatunku i wieku wrażliwego zwierzęcia. Przyjmuje się, że okres inkubacji u zwierząt trwa od kilku dni do ponad 7 lat, przy czym przeważnie wynosi:

• u małych zwierząt (pies, kot, owca, koza, świnia) – od kilku do 90 dni;
• u dużych zwierząt (bydło, koniowate) – od kilku do 180 dni.
  

Choroba może mieć postać cichą lub szałową, a jej objawy są różne i zależą od gatunku zwierzęcia:

• psy – występuje niepokój, nadmierna pobudliwość, włóczęgostwo, spożywanie niejadalnych przedmiotów, wzmożony popęd płciowy, agresja, ochrypłe szczekanie, ślinotok, opadanie żuchwy z wypadaniem języka, zez, niedowłady kończyn i inne porażenia;
• koty – odnotowuje się podobne objawy jak u psów, przy czym zwierzęta chowają się, uciekają, nieustannie miauczą, zachowują się agresywnie, a śmierć poprzedzona jest zwykle porażeniem kończyn;
• bydło – obserwuje się niestrawność i obniżone łaknienie, wzdęcie, zaparcie lub biegunkę, drgawki poszczególnych grup mięśni, ślinotok, parcie na przeszkody, ciągłe ryczenie, objawy podobne do rui, nienaturalne położenie głowy lub ogona, chwiejność i porażenia kończyn tylnych;
• świnie – występuje lękliwość, ochrypłe chrząkanie, kurczowe ruchy głowy i gryzienie ściółki;
• owce i kozy – odnotowuje się niepokój, wzmożony popęd płciowy, ochrypłe beczenie, nagle porażenia i upadki;
• konie – obserwuje się wpadanie na ściany stajni, drgawki mięśniowe, objawy kolkowe i częste oddawanie moczu;
• zwierzęta dzikie – głównym objawem jest utrata wrodzonego lęku. Występuje także agresja przejawiająca się atakami na zwierzęta domowe, gospodarskie i ludzi. Dodatkowo, u nietoperzy obserwuje się utratę zdolności lotu, nadpobudliwość na dotyk i dźwięk, przewracanie się na grzbiet i aktywność dzienną niespotykaną u zdrowych osobników.
  

Nie wszystkie wymienione objawy muszą wystąpić u każdego zwierzęcia zakażonego wirusem wścieklizny.

Szczepienia zwierząt domowych i gospodarskich

W Polsce obowiązkowemu ochronnemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie, zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, podlegają psy powyżej 3. miesiąca życia. Na obszarach występowania wścieklizny zalecane są również szczepienia kotów, a także zwierząt gospodarskich, jeśli mogą mieć one kontakt z dzikimi zwierzętami, takimi jak: lis, jenot, kuna itp..

Wścieklizna u ludzi

Objawy choroby pojawiają się po ok. 4-8 tygodniach od zakażenia i wyróżnia się dwu lub trzy etapowy przebieg choroby:

• faza zwiastunów – złe samopoczucie, bóle głowy, bezsenność lub wzmożona senność, gorączka, uczucie drętwienia i pieczenia w miejscu pogryzienia, niepokój, drażliwość – faza ta trwa od 2 do 5 dni
• faza porażeń – związana jest z zapaleniem mózgu: zaburzenia świadomości, omamy wzrokowe i słuchowe, drgawki; charakterystycznym objawem jest wodowstręt (hydrophobia), który objawia się nagłym skurczem przepony i mięśni oddechowych wyzwalanym w trakcie picia płynów (niechęć do przyjmowania płynów; reakcja na cieknącą wodę); w trakcie napadu może dojść do zatrzymania krążenia i oddychania; większość pacjentów umiera w tej fazie choroby
• faza śpiączki – kończąca się zgonem.

Do klasycznych objawów wskazujących rozpoznanie wścieklizny należą: wodowstręt oraz uczucie drętwienia czy pieczenia (parestezje) w miejscu ugryzienia. Po ok. 10 dniach trwania choroby człowiek umiera.

Z racji na brak możliwości skutecznego leczenia podstawowe działanie sprowadza się do szeroko zakrojonych metod profilaktycznych.