Góra Kalwaria

Pięknie położona nad Wisłą, na skarpie wiślanej, wśród sadów. Gmina, w której znajdują się dwie niezwykłe miejscowości: Czersk, niegdyś stolica Księstwa Mazowieckiego, dziś niewielka wieś, o której świetności przypomina układ urbanistyczny średniowiecznego miasta i górujące nad okolicą ruiny gotyckiego zamku będące jedyną tego rodzaju atrakcją turystyczną w bezpośredniej bliskości Warszawy ; oraz 350-letnia Góra Kalwaria, założona przez biskupa Stefana Wierzbowskiego na planie krzyża łacińskiego, jako Nowa Jerozolima, na wzór topografii średniowiecznej Jerozolimy. W Nowej Jerozolimie funkcjonowało 6 kościołów, 5 klasztorów i 35 kaplic, sprowadzono tu liczne zakony m.in. dominikanów, bernardynów i marianów.

Po śmierci biskupa Wierzbowskiego miejscowość utraciła na znaczeniu. Na przełomie XVIII i XIX wieku zburzono większość kościołów i kaplic. W tym samym czasie, na początku XIX wieku zniesiono zakaz osiedlania się Żydów w mieście. Góra Kalwaria szybko stała się jednym z ważniejszych ośrodków chasydyzmu w Polsce. Stąd pochodzi chasydzka dynastia Ger, której ostatnim cadykiem mieszkającym w Górze był Abraham Mordechaj Alter.

W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli w Górze Kalwarii getto. Po jego likwidacji przebywających w nim Żydów przetransportowano do getta warszawskiego lub rozstrzelano. W Górze Kalwarii pozostał kirkut (cmentarz żydowski), dwie synagogi (w jednej obecnie są sklepy, druga niestety niszczeje) oraz Dwór Cadyka.

W gminie znajduje się także m.in. dwór z XVIII wieku w Brześcach, zabytkowy wiatrak typu koźlak z połowy XIX wieku w Lininie oraz drewniana dzwonnica z XVIII wieku w Sobikowie.

W 1819 roku carscy dowódcy zadecydowali o ulokowaniu w Górze Kalwarii rosyjskich wojsk. Po upadku powstania styczniowego przybył tu 29. Czernihowski Pułk Piechoty im. feldmarszałka księcia Iwana Dybicza Zabałkańskiego, dla którego pod koniec XIX wieku na terenie nieistniejącego już klasztoru dominikanów wybudowano koszary, stojące do dzisiaj przy Dominikańskiej – głównej ulicy miasta. Budynki pełniły swą funkcję do 2001 roku, gdy opuściło je Wojsko Polskie. Obecnie znajduje się tu trzygwiazdkowy Hotel Koszary z restauracją.

Współcześnie Góra Kalwaria prężnie się rozwija. Latem pochwalić się może jednym z ciekawszych kin plenerowych w okolicach Warszawy, odbywających się pod strażacką wieżą na węże oraz wieloma ciekawymi wydarzeniami i koncertami. W sezonie letnim przyjeżdża tu mnóstwo rowerzystów, których przyciąga malowniczy nadwiślański szlak i zamek w Czersku. Coraz większą atrakcją turystyczną staje się sama Wisła. W ciepłe dni oblegane są plaże, organizowane są spływy kajakowe. Działa także prężnie Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.

W 2009 roku, w sadzie u podnóża ruin czerskiego zamku, odkryto średniowieczną szkutę – niemal 32-metrową łódź, która na przełomie XV i XVI wieku, w Złotym Wieku Rzeczpospolitej, transportowała towary Wisłą stanowiącą wtedy główny szlak transportowy kraju. Szkuta została wydobyta 9 lat później i przewieziona do ośrodka, gdzie konserwacyjne prace nad nią mają trwać nawet 8 lat.

Góra Kalwaria leży na terenie etnograficznego mikroregionu Urzecze.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św.Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – zbudowany w II poł. XVII w. na sztucznym pagórku, w miejscu przecięcia obu osi wyznaczających układ przestrzenny Nowej Jerozolimy, tzw. Kaplica (Ratusz) Piłata. Stanowił centralne miejsce całego założenia Kalwarii. Przebudowany w 1791 r. w stylu późnobarokowym. W kościele oglądać można cenną woskową pietę z XVI w. W krypcie pod ołtarzem spoczywa założyciel miasta – bp. Stefan Wierzbowski. Obecnie kościół filialny. Przed kościołem znajduje się barokowa figura Chrystusa „Ecce Homo” z XVII w.

Zespół klasztorny pobernardyński – późnobarokowe zabudowania klasztorne wybudowane zostały według Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMPprojektu Jakuba Fontany z fundacji marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego w poł. XVIII w. Do 1864 r. klasztor był własnością bernardynów. Od 1952 r. należy do zgromadzenia marianów. Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny posiada ciekawe wyposażenie, m.in. rokokową ambonę z II poł. XVIII w. i wykonany z czarnego marmuru barokowy sarkofag św. Waleriana z końca XVIII w. W podziemiach kościoła pochowany jest fundator – Franciszek Bieliński. Na filarach bramy przed kościołem umieszczone są cztery barokowe rzeźby z II poł. XVIII w. przedstawiające świętych: Franciszka z Asyżu, Antoniego Padewskiego, Jana Kapistrana i Bernarda Sieneńskiego. Obecnie kościół parafialny.

Kaplica Św. AntoniegoKaplica św. Antoniego – malowniczo położona w połowie skarpy wiślanej, wzniesiona w II poł. XVIII w., barokowa. W ołtarzu znajduje się uznawana za cudowną figura św. Antoniego Padewskiego oraz relikwiarz. Nieopodal wypływa źródełko – jego wodzie przypisywane są właściwości lecznicze.
Kościół pw. Opatrzności Bożej, MariankiKościół pw. Opatrzności Bożej – tzw. Wieczernik, znajduje się w części Góry Kalwarii nazywanej Marianki. Fundatorem kościoła w 1674 był bp. Wierzbowski. W barokowym wnętrzu znajduje się pochodzący z XVII w. obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz XVIII-wieczny sarkofag o. Stanisława Papczyńskiego, założyciela zgromadzenia marianów.

Dawne Kolegium oo. Pijarów
Dawne Kolegium Pijarów – ufundowane w 1675 r. przez bp. Stefana Wierzbowskiego. W 1819 budynki przeznaczone zostały na potrzeby koszar dla wojsk carskich. Po przebudowie w 1841 r. ulokowano tu przytułek dla starców i kalek. Na terenie dawnego kolegium znajduje się neogotycki kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Obecnie kompleks mieści Dom Pomocy Społecznej.

Ratusz
Ratusz – klasycystyczny, wybudowany w latach 1829-34 wg projektu Bonifacego Witkowskiego. Do budynku ratusza przylegają dawne kramy z podcieniami zaprojektowane przez Witkowskiego i wzniesione w 1836 r.

Dawny Sąd Pokoju – nazywany także „pałacem biskupim”, piętrowy, okazały budynek murowany z XVIII w. W I poł. XIX w. mieścił się tu Sąd Pokoju Powiatu Czerskiego.

Dawny dom modlitwy (Beit Hamidrasz) – dom studiów religijnych znanej dynastii chasydzkiej Alterów wybudowany w 1903 r.; sąsiaduje z nim dawny dwór cadyka z 1859 r.

Dawna synagoga – wzniesiona w 1903 r., na miejscu poprzedniej, obecnie sklep.

Cmentarz parafialny – założony po 1797 r. na wzgórzu po rozebranym kościele pw. św. Krzyża. Najstarsze nagrobki pochodzą z XIX w.: ks. Mateusza Jasińskiego (zm. 1847 r.), Zofii z Zaborowskich Kicińskiej (zm. 1890 r.), Katarzyny Stańczyk (zm. 1888 r.), Antoniego Kalańskiego (zm. 1880 r.), ppor. Grafa Dybicza z Zabajkałskiego pułku piechoty (zm. 1884 r.), Albina Jarosińskiego (zm. 1890 r.). Na cmentarzu znajduje się mogiła żołnierzy polskich poległych w walkach obronnych 1939 r.

Cmentarz Żydowski – pierwsza wzmianka o założeniu cmentarza pochodzi z 1827 r. Gmina żydowska otrzymała jego prawo własności w 1864 r. Cmentarz został zdewastowany w czasie II wojny światowej. Ocalałe po wojnie płyty nagrobne lub ich fragmenty (zachowało się ok. 100 nagrobków i fragmentów) ustawiono we wschodniej części cmentarza. Na cmentarzu znajduje się grobowiec wykonany z piaskowca, w którym pochowany został cadyk Izaak Mejer Tothenberg Alter (zm. w 1866 r.). Grobowiec został odbudowany w 1991 r.

Cmentarz ewangelicko-augsburski – założony w XIX w. i użytkowany do II wojny światowej. Najstarsze nagrobki pochodzą z XIX w. Po wojnie zdewastowany i pozbawiony opieki.